رفتار پرخاشگرانه یکی از شایع‌ترین اختلالات رفتاری انسان است. بر اساس مطالعات انجام شده درصد زیادی از مشکلات رفتاری کودکان با عناوین مختلف مربوط به پرخاشگری است. وجود نظریات مختلف در این مورد حکایت از پیچیدگی موضوع دارد، پرخاشگری از نظر علمی نوعی گرایش در انسان است که به صورت ضربه زدن، کشتن و تخریب خود را نشان می‌دهد. آنچه که شخص در پاسخ به یک رفتار بیان می‌کند و نشان می‌دهد به گونه‌ای است که باید گفت مناسب عمل یا رفتار طرف مقابل نیست.
تعریف پرخاشگری
پرخاشگری رفتاری است که هدف آن آسیب رساندن به خود یا دیگری خواهد بود.
در این تعریف، قصد شخص مهم است، یعنی رفتار پرخاشگرانه با هدف آسیب رساندن به دیگران یا خود انجام می‌شود. اعمال پرخاشگرانه شامل رفتارهای پرخاشگرانه فیزیکی و کلامی مانند تهدید، مشاجره کلامی و در برخی موارد منجر به دعوا و کتک زدن می‌شود.
کارشناسان حوزه علوم اجتماعی در مورد پرخاشگری به دو دسته تقسیم می‌شوند. گروهی معتقدند که پرخاشگری ذاتی و فطری است و گروهی دیگر آن را نتیجه‌ای اکتسابی در اثر عوامل اجتماعی می‌دانند. پرخاشگری چه فطری و چه اکتسابی باشد، نباید منکر این شد که خانواده، مدرسه و جامعه نقش مهمی در تشویق رفتار پرخاشگرانه در افراد دارند.
چگونه بفهمیم دانش آموزی پرخاشگر است؟
رفتارهایی که یک فرد و دانش آموز پرخاشگر نشان می‌دهد عبارتند از:
- سرپیچی از قوانین و تضییع حقوق دیگران یا دشمنی
- رفتار توهین آمیز نسبت به دیگران و به ویژه معلمان
- عدم شرکت در فعالیت‌های گروهی
- نزاع با دوستان، همسالان و حتی معلمان
- تخریب
- اذیت کردن دیگران
- جر و بحث
- حال بد
-
راهکارهای لازم برای کنترل پرخاشگری
اصلی‌ترین راهکارهای کنترل پرخاشگری در دانش آموزان به شرح زیر هستند:
- صمیمیت ضروری است زیرا نقش مهمی در کاهش پرخاشگری دارد. بسیاری از رفتارهای خشونت آمیز ناشی از عدم صمیمیت بین طرفین است. صمیمیت زمانی افزایش می‌یابد که اعضای خانواده درگیر زندگی باشند. اعتماد به مشارکت بین اعضای خانواده نیز باعث ایجاد صمیمیت می‌شود.
- تأمل و سکوت. یکی از بهترین راه‌های کنترل خشونت خانوادگی این است که رفتار خود را در هنگام تحریک یکی از اعضای خانواده، کنترل کنید. بهترین کار در این مدت این است که دیگران آرام بگیرند تا فرد بتواند آرامش خود را به دست آورد و سپس در یک زمان مناسب با یکدیگر گفتگو کنند.
- تخلیه یعنی عدم پاسخ مستقیم به خشونت. تحقیقات جدید نشان می‌دهد که پرخاشگری کلامی و حتی فیزیکی خشم را کاهش نمی‌دهد، بلکه آن را افزایش می‌دهد.
- مدل پرخاشگری غیر پرخاشگرانه (پیاده روی و …) تحقیقات نشان داده است که افراد عادی که پرخاشگری خود را بدون رفتار پرخاشگرانه نشان می‌دهند، پس از آن میزان پرخاشگری کمتری داشته‌اند، اما به طور کلی این روش چندان مؤثر نیست.
- تنبیه یکی از ابزارهای اجتماعی در طول تاریخ برای کاهش خشونتی بوده است که برای جلوگیری از خشونت و سایر رفتارهای پرخاشگرانه به کار می‌بردند، اما اکنون دانشمندان بر این باورند که تنبیه به طور موقت خشونت کنونی را متوقف کرده و در دراز مدت آن را معکوس می‌کند و به طور مستقیم آن را تقویت خواهد کرد. در حال حاضر تنبیه بدنی توسط سازمان بهداشت جهانی ممنوع است.
- صحبت در مورد مشکل بهترین راه برای رهایی از پرخاشگری است. اما در لحظه‌ای که پرخاشگری به بالاترین حد خود می‌رسد، یکی از طرفین باید سکوت کرده و سعی کند آرام شود، پس از آرام شدن طرفین و گذشت مدتی، با آرامش به بحث در مورد موضوع بپردازید، به یکدیگر اهمیت دهید و مشکل را حل کنید.
